PISZ

Pisz w liczbach

Obszar: 634,8 km2
w tym:
użytki rolne: 28%
użytki leśne: 45%
Liczba ludności w gminie: 27 908 os.
Liczba ludności w mieście: 19 702 os.
Liczba sołectw: 43

Miasto położone na skraju Puszczy Piskiej w południowo-wschodniej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, nad jeziorem Roś i rzeką Pisą, wypływającą z tegoż jeziora.Pisz jest najważniejszym miastem regionu. Jego nazwa jest pochodzenia pruskiego i wywodzi się od wyrazu "pisa", co oznaczało "bagno". Mieszkańcy przyjęli tę nazwę od wypływającej z jeziora Roś rzeki o bagnistych brzegach. Natomiast wzniesiony nad Pisą zamek otrzymał nazwę Johannisburg. Pierwszy przywilej dotyczący osady, która powstała wokół zamku, nadano w 1367 roku. Prawa miejskie otrzymał Pisz w 1645 roku i formalnie przyjął nazwę zamku. Miejscowi Mazurzy nazywali miasto Jańsborkiem i nazwa w tej formie przetrwała aż do 1946 r.

Początkowo jako osada bartna, Pisz w XV wieku przeżywał swój rozkwit. Dzięki jego dogodnemu położeniu wielu kupców z południa zmierzało tędy do Gdańska, podobnie flisacy spławiali towary Pisą do Narwi i Wisły.

Wszystkie dziejowe klęski z przeszłości Ziemi Piskiej nie ominęły także Pisza, ale już na początku XIX wieku miasto ponownie odradza się i w roku 1876 osiąga liczbę około 3.000 mieszkańców. W 1885 r. uruchomiono połączenie kolejowe z Olsztynem i Ełkiem, w 1907 założono wodociąg i gazownię, a w 1913 r. rzeźnię miejską.Tradycje przemysłowe Pisza, z uwagi na bogate obszary leśne i płytko zalegające pokłady rudy darniowej, związane są z przetwórstwem drzewnym (tartak) i metalurgicznym (huta w Wądołku, hamernie w Wiartlu i Jaśkowie). Z czasem rozwinął się zwłaszcza przemysł drzewny - tartak piski, przekształcony w Zakłady Przemysłu Sklejek, stworzył trzon tego przemysłu.

W Piszu urodziło się dwóch wybitnych ludzi: Jerzy Pisański (XVIIIw), uczony, autor pierwszej historii Prus, i Gustaw Gizewiusz (XIXw), wybitny działacz mazurski, autor głośnej pracy "Polska kwestia językowa w Prusach", współredaktor dwóch gazet wychodzących w języku polskim na Mazurach.

Miasto po II wojnie światowej odbudowano, a ludność z 6.400 .w 1939 roku wzrosła do 19.375 mieszkańców (luty 1992r). W ostatnich dwóch latach wzrosła sieć usług, powstało wiele sklepów spożywczych i przemysłowych.

Historia Pisza

POCZĄTKI
W początkach n. e. Krainę Wielkich Jezior Mazurskich zamieszkiwało pruskie plemię Galindów, o którym ok. 160 r. wspominał geograf aleksandryjski Klaudiusz Ptolemeusz. Z tego okresu pochodzą groby ciałopalne odkryte w Piszu przy ul. Okopowej. Można przypuszczać, że skoro istniało cmentarzysko, to zapewne w pobliżu znajdowała się także osada. Region piski w dawnych wiekach był słabo zaludniony. Galindowie zamieszkiwali głównie wschodnie połacie tej ziemi, na której od XI do XIII w. toczyły się walki z sąsiednimi plemionami pruskimi i z Mazowszanami. One to doprowadziły do prawie zupełnego wytrzebienia Galindów. Ich ziemię zaczęła porastać tzw. Wielka Knieja. Po Galindach pozostały tylko nazwy np.: Pisz (bagnisko), Jeglin (Jeglija - świerk), Kwik (quike – wody).
KRZYŻACY
W 1254 r. papież Innocenty nadał całkowicie wyniszczoną ziemię Galindów książętom mazowieckim. Następnie tereny te zostały przekazane Zakonowi Krzyżackiemu i pozostały w jego władaniu aż do sekularyzacji Prus. W XIV w. komtur krzyżacki na bagnistych wybrzeżach rzeczki Pisy, wypływającej z jeziora Roś,  wybudował niewielki zamek. Wraz z  zamkiem w Okartowie miał ułatwiać obronę tej części państwa zakonnego. Zamki stanowiły też ważny czynnik utrzymujący w posłuszeństwie miejscową ludność. To właśnie zwycięstwo odniesione przez wojska zakonne nad miejscowymi, w dzień św. Jana Chrzciciela, dało najprawdopodobniej piskiej fortecy nazwę Johannisburg i herb – głowę św. Jana Chrzciciela na półmisku. Istnieje jeszcze jedna próba wyjaśnienia niemieckiej nawy zamku – imię Johann miał nosić pierwszy prokurator piski. Polscy osadnicy mówili po prostu Jańsbork.
Koniec XIV w. to okres walk Krzyżaków z Litwinami, którzy niejednokrotnie oblegali piski zamek. Zasiedlanie tych ziem przyspieszyło ustalenie granic między Zakonem, Litwą i Mazowszem. Początkowo przeważali chłopi z Mazowsza: smolarze, bartnicy, rybacy, myśliwi, którzy porzucali swoją wyjałowioną i rozdrobnioną ziemię i chętnie przenosili się na północ. Potem dołączyła drobna szlachta. W 1367r. osada istniejąca w pobliżu zamku otrzymała prawa bartne. Przeprowadzony w XVI w. spis ludności wykazał, że starostwo piskie zamieszkiwało ok. 8 500 osób. W czasach elektora Fryderyka Wilhelma rozwinięto tzw. osadnictwo szkatułowe. Nazwa pochodzi od „szkatuły”, bowiem dochody z nowych wsi pozwalały zapełnić elektorski skarbiec.
Regionu piskiego nie ominęła ostatnia wojna polsko – krzyżacka. W latach 1519- 1521 zamek był zajmowany przez oddziały z Mazowsze a okoliczna ludność wolała szukać schronienia w puszczańskich ostępach, niż zdawać się na łaskę zwycięzców. Ostatecznie wojna skończyła się hołdem pruskim w 1525r., złożonym na krakowskim rynku przez Albrechta Hohenzollerna. Rozwiązanie zakonu i przyjęcie przez Albrechta wiary luterańskiej spowodowało, że i większość poddanych poddała się nowemu obrządkowi. Także mieszkańcy Pisza porzucili wyznanie katolickie, choć jeszcze w latach pięćdziesiątych XVI w. skierowano do Pisza  kaznodzieję Marcina Glossę, aby trzebił „papieski zabobon”. Z jego nazwiskiem wiąże się decyzja o powołaniu w Piszu szkoły.
XVII - XIX WIEK
Konflikt z lat 1519 - 1521 nie wyczerpał spisu nieszczęść, które nawiedzały Ziemię Piską. Zniszczenia czynione ręką człowieka były częste z racji pogranicznego położenia i ciągłych najazdów sąsiadów. Należał do nich starosta łomżyński Hieronim Radziejowski. W 1642r. wraz ze swymi ludźmi napadł na Pisz i poturbował mieszkańców. A że w owym czasie łączyły go dobre stosunki z królem Władysławem IV, to wszelkie skargi do władcy zbywano milczeniem.  Wiek XVII przyniósł jednak poważniejsze spustoszenia. W czasach „potopu szwedzkiego”, elektor brandenburski skłaniał się do sojuszu ze Szwecją przeciwko Rzeczypospolitej. Aby go zmusić do przestrzegania powinności nakazanych lennikowi, w 1656r. król Jan Kazimierz wysłał na ziemie pruskie wyprawę pod dowództwem hetmana Wincentego Gosiewskiego. Wyprawie towarzyszyli Tatarzy. Wykorzystali oni wojnę do łatwego zdobycia jasyru. Z Pisza widać było łuny bijące nad całą okolicą – ale samo miasto ocalało. Kolejna katastrofa nadeszła pół wieku później. Podczas wojny północnej tylko kilkanaście osób przeżyło w Piszu epidemię dżumy (1709-1711).
Przez lata Ziemia Piska nie mogła odrodzić się po tych klęskach. Dopiero zmiany granic związane z rozbiorami Rzeczypospolitej, nieco poprawiły sytuację ludności mieszkającej na pograniczu. Zlikwidowanie granicy z Polską ułatwiło handel. Podjęto też próby wykorzystania komunikacyjnych  walorów Wielkich Jezior Mazurskich. Rozpoczęto budowę kanałów oraz  poprawiono spławność Pisy.
Swe piętno na Ziemi Piskiej odcisnęła także epoka napoleońska. W latach 1806 – 1813 przemaszerowywały przez Pisz wojska francuskie i rosyjskie. Te ostatnie, w pogoni za Napoleonem w styczniu 1813r. obozowały w okolicach Pisza. Towarzyszył im sam imperator Aleksander I.
XIX stulecie upłynęło pod znakiem postępującej germanizacji ludności mazurskiej. Niewiele pomagał upór Mazurów w zachowaniu polskiego języka i obyczajów.  Zwłaszcza ewangelickie wyznanie mieszkańców tej ziemi, ich przywiązanie do drukowanych po polsku kancjonałów, stanowiło pierwszą linię oporu w tej wojnie o kulturę. Główny obrońca zachowania polskiej mowy wśród ludności wiejskiej – Gustaw Gizewiusz urodził się właśnie w Piszu. W kultywowaniu mazurskich tradycji językowych przeszkadzały nie tylko władze. Istotne znaczenie odegrały również przemiany społeczno - gospodarcze. Pod koniec wieku uruchomiono połączenia kolejowe z Rzeszą. Gleba dawała niskie plony, licytowano zadłużone gospodarstwa. Lokalne rzemiosło nie konkurowało z tańszymi i lepszymi towarami przywożonymi z zewnątrz. Dla wielu Mazurów jedynym rozwiązaniem pozostawała emigracja, głównie do niemieckich centrów przemysłowych. W ślad za nią postępowała ekspansja języka niemieckiego.
WOJNY ŚWIATOWE
Podczas I wojny światowej Ziemia Piska została objęta działaniami militarnymi. Dwukrotna, rosyjska okupacja miasta spowodowała duże straty. Już jednak w 1916r. zniszczenia zostały odbudowane.
Pokój w Wersalu w 1919r. zarządzał plebiscyt w sprawie przynależności Mazur. Mazurzy mieli wybierać między Prusami Wschodnimi a Polską, która była dla nich nieznana, pochłonięta własnymi problemami. Te okoliczności plebiscytu w lipcu 1920r., obok germanizacji, były powodem, że  w  powiecie tylko 14 osób głosowało za przyłączeniem do Polski.
Kryzys po I wojnie światowej sprawił, że popularny stawał się polityczny populizm, obiecujący łatwe rozwiązania bolączek życia społecznego i gospodarczego. Podatni na polityczne nowinki byli też mieszkańcy Prus Wschodnich, którzy poparli NSDAP. Podobnie jak inne miasta hitlerowskiej III Rzeszy, Pisz stał się widownią ekscesów antyżydowskich. W 1935r. naziści zdewastowali  tutejszą synagogę.
W pierwszych dniach kampanii wrześniowej 1939r. pododdziały Wojska Polskiego dokonały wypadu w rejonie Białej Piskiej i Jeży, aby ustalić siły Wehrmachtu szykujące się do ataku na północne Mazowsze i Podlasie. Wielu z tych żołnierzy trafiło potem do niemieckiej niewoli. Początkowo przetrzymywano ich w obozie jenieckim w Snopkach k. Pisza, zamienionym następnie na tzw. Wychowawczy Obóz Pracy dla robotników przymusowych. W Dłutowie znajdował się także obóz dla radzieckich jeńców wojennych. Pozbawieni najbardziej podstawowych warunków niezbędnych do przeżycia, żołnierze Armii Czerwonej ginęli tysiącami. Groby ofiar znajdują się we wsi Wincenta.
Na jesieni 1944r., w związku ze zbliżającym się frontem, ok. 25% ludności Prus Wschodnich zostało ewakuowanych w głąb Rzeszy. Gdy w styczniu 1945r. Pisz znalazł się w bezpośrednim zasięgu działań wojennych, władze niemieckie postanowiły ewakuować pozostałą ludność. Ewakuacja przebiegała w niezwykle ciężkich warunkach zimowych, w zagrożeniu walkami. Zbyt późna decyzja sprawiła, że część ludności nie zdołała uciec. W Piszu pozostało  230 mieszkańców skupionych przy ul. Rybackiej. Na zajętych terenach Armia Czerwona niszczyła zabudowę, dokonywała grabieży i prześladowań ludności cywilnej. Miasto zostało zniszczone w ponad 70%. Wywożono do ZSRR ludzi, urządzenia przemysłowe, zwierzęta domowe. Zdemontowano tory kolejowe. Dodatkowym problemem było zjawisko szabru mienia poniemieckiego.
W GRANICACH POLSKI
Na mocy decyzji wielkich mocarstw tereny te w 1945r. przejęła administracja polska. Wczesną wiosną na Ziemię Piską przybyli urzędnicy przyszłego starostwa powiatowego, jednak nie wpuszczeni do Pisza przez Rosjan, zatrzymali się w pobliskiej Białej Piskiej. Dopiero w sierpniu 1945r. w mieście zjawił się burmistrz Radosław Misiński. Po wyjeździe z Pisza oddziałów radzieckich, we wrześniu przeniesiono tu Starostwo Powiatowe. Powojenną rzeczywistość miasta i okolic wyznaczały problemy związane z odbudową, polskim osadnictwem, weryfikacją narodowościową ludności mazurskiej i wyjazdami pozostałych tu jeszcze Niemców z Polski. W tych latach zniknęło wiele mazurskich wsi, opuszczonych przez dawnych mieszkańców, zapomnianych przez nowych osadników.
W trudnych realiach czasów powojennych rozpoczął się proces tworzenia nowego społeczeństwa Ziemi Piskiej. Jego cechą charakterystyczną są ślady wielokulturowości. Obok osadników z dawnych terenów nadgranicznych, z Kurpiowszczyzny, po wojnie przybywali tu osadnicy z innych regionów Polski, w tym również z utraconych Kresów. Mieszkają tu także nieliczne rodziny ukraińskie, przybyłe na fali przymusowych wysiedleń w ramach Akcji „W”. Ważną, choć już nieliczną część lokalnej społeczności stanowią Mazurzy oraz osoby przyznające się do swych niemieckich korzeni.

Waldemar Brenda
Kustosz Muzeum Ziemi Piskiej

KALENDARIUM

Ok. 160r.  – Informacja o Galindach w pracy geografa z Aleksandrii (Egipt) Klaudiusza Ptolemeusza.
1254 - Papież Innocenty IV nadał Galindię we władanie książętom mazowieckim.
1255 - Książe kujawski Kazimierz zrzekł się Galindii na rzecz Zakonu Krzyżackiego.
1343 - Częściowe wytyczenie granicy z Mazowszem.
1345 - Krzyżacy wznieśli zamek obronny na prawym brzegu Pisy.
1361 - Oblężenie i spalenie zamku przez Litwinów pod wodzą książąt Kiejstuta i Olgierda.
1366 - Zburzenie zamku przez wyprawę Kiejstuta.
1367 - Komtur bałgijski Ulryk Fricke nadał prawa bartne osadzie przy zamku Johannisburg.
1379 - Ziemię Piską odwiedził Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego Winrych von Kniprode.
1422 -1424 - Początek planowanej akcji osadniczej na terenie powiatu piskiego.
1449 - Potwierdzone istnienie kościoła i szkoły, budowa mostu zwodzonego na Pisie.
1451 - Do Pisza przybył wielki mistrz Ludwik von Erlichshausen; nieudana próba lokacji miasta.
1455 - Powstanie chłopskie podczas wojny trzynastoletniej, zajęcie zamku piskiego przez powstańców
1519 – 1521 - Ostatnia wojna polsko – krzyżacka; zamek przejściowo opanowali Polacy.
1525 - Sekularyzacja Zakonu Krzyżackiego; początki luteranizmu na Mazurach.
1639 - Pobyt w Piszu króla polskiego Władysława IV.
1645 - Pisz otrzymał prawa miejskie od elektora Fryderyka Wilhelma.
1656 - W okresie „potopu szwedzkiego” Mazury zostały najechane przez Tatarów.
1658 - Osiedlenie arian na Ziemi Piskiej.
1694 - Pożar Pisza.
1697 – 1698 - Rozbudowa zamku.
1698 - Pobyt w Piszu króla Rzeczypospolitej Augusta II Mocnego. Podczas „wielkich łowów” towarzyszących wizycie padły ostatnie żubry w Puszczy Piskiej.
1709 – 1711 - Epidemia dżumy
1709 i 1734 - w Piszu gościł król Stanisław Leszczyński.
1794 - Działania wojenne związane z powstaniem kościuszkowskim.
1798 - Rozpoczęto pracę przy uspławnianiu rzeki Pisy.
1805 - Powstanie zakładu hutniczego przerobu rudy darniowej w Wądołku (działał do 1889 r.)
1806 – 1813 - Przemarsze wojsk francuskich i rosyjskich w epoce napoleońskiej.
1813 - Pobyt w Piszu cara Rosji Aleksandra I.
1814 - Uruchomienie żeglugi z Pisza do Rynu i Gdańska.
1818 - Pisz został siedzibą powiatu.
1843 - Odbudowa zniszczonego kościoła w Piszu.
1856 - W Piszu powstała  straż pożarna.
1884 - 1885 - Połączenie kolejowe Pisza z Olsztynem i Ełkiem.
1900 - Budowa Ratusza w Piszu.
1901 - W parafii piskiej mieszkało 5000 Polaków i 3800 Niemców.
1903 - Oddano do użytku cegielnię w Piszu.
1905 - Budowa linii kolejowej Pisz – Orzysz.
1907 - Założono wodociąg i gazownię.
1908 - Otwarto szpital powiatowy; Budowa linii kolejowej Pisz - Dłutowo.
1913 - Powstała rzeźnia miejska.
1914 i 1915 - Dwukrotna okupacja Pisza przez Rosjan podczas I wojny światowej.
1920 - plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu.
1933 - Odrestaurowanie kościoła parafialnego w Piszu.
1939 - Wypady Wojska Polskiego do Prus Wschodnich w rejonie Białej Piskiej, Jeży i Prostek.
1945 - W wyniku ofensywy styczniowej Armia Czerwona zajęła Ziemię Piską. Przyłączenie Warmii i Mazur do Polski.
1946 - Powołano Powiatową Radę Narodową.
1948 - Uruchomiono Piskie Zakłady Przemysłu Sklejek.
1960 - Oddano do użytku budynek Domu Kultury w Piszu.
1969 - Powstało Muzeum Ziemi Piskiej.
1975 - Na skutek reformy administracyjnej w Polsce powiat Pisz został zlikwidowany.
1988 - W Turnieju Miast Pisz rywalizował ze Słubicami.
1995 - Ukazał się pierwszy numer nowej edycji czasopisma popularno - naukowego pt. „Znad Pisy”.
1998 - Podpisanie porozumienia o partnerstwie między Piszem a powiatem Schleswig- Flensburg (Niemcy)
1999 - Ponowne powołanie Starostwa Powiatowego w Piszu.
2000 - Radosław Sobczak z Pisza zakwalifikował się jako jedyny Polak do finału Konkursu Chopinowskiego.
2003 - Fabryka „Sklejka  - Pisz” otrzymała wyróżnienie w kategorii „Uznanie dla doskonalości Zarządzania” oraz tytuł „Ekolidera Ziemi Mazurskiej”
Waldemar Brenda


ZABYTKI

Ratusz
Ratusz w Piszu istniał już zapewne w XVII w. Na planie ukazującym Pisz w 1684r. zaznaczono bryłę ratusza zamykającą południową pierzeję rynku. To zapewne ten właśnie budynek przetrwał do 1898r., gdy wykonano najstarszą znaną fotografię Pisza, przedstawiającą stary ratusz przed rozbiórką.
Trzy lata później za francuskie pieniądze pochodzące z kontrybucji wojennej (po klęsce Francji w wojnie z Prusami w latach 1870 - 71r.) wybudowano w tym samym miejscu nowy obiekt. Ratusz oddano do użytku w 1901r. Neogotyckiej budowli charakteru nadają ostrołukowe okna i gzymsy z cegły oraz wi-doczny od strony rynku zegar. Ratusz zwieńcza sygnaturka z wiatrowskazem, na którym można odczytać datę zakończenia budowy – 1900r. Warto też zwrócić uwagę na zewnętrzne drzwi, z pięknymi okuciami. Na skrzydłach widnieje herb Pisza - głowa św. Jana Chrzciciela.
W ratuszu mieściły się niegdyś władze miejskie, od 1999r. jest siedzibą Starostwa Powiatowego.
Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela

Kościół p.w. św....
Kościół przy ul. Kościuszki został wybudowany w 1843r. na miejscu wcześniejszej świątyni zniszczonej przez pożar. Posiada konstrukcję ryglową,  do budowli przylega wieża z końca XVII w. W środku można obejrzeć piękny ołtarz z XVII w. z obrazem Chrystusa Ukrzyżowanego. Z początków XVII w. pochodzi ambona ozdobiona dużymi figurami Mojżesza i św. Jana Chrzciciela. Kościół przed wojną należał do społeczności ewangelickiej, od 1945r. jest siedzibą parafii rzymsko- katolickiej.
Ruiny zamku krzyżackiego
Zamek  został wzniesiony w XIVw. na planie prostokąta nad brzegami rzeki Pisy. Wielokrotnie niszczony i przebudowywany, już w XVIII stuleciu stracił swe znaczenie militarne i przeszedł w ręce prywatne. W 1837r. część murów rozebrano i pozostałości przystosowano do celów mieszkalnych. W 1945r. obiekt został zniszczony. Ruiny przetrwały do lat sześćdziesiątych. Wtedy to rozebrano fragmenty widocznych jeszcze murów obronnych i zasypano piwnice (prawdopodobnie XVIII-wieczne). Pozostałości są dziś jeszcze czytelne w alejach parku miejskiego nad Pisą. W 2003r. przeprowadzono w tym miejscu wstępne prace archeolgiczne. Natrafiono na mury obronne, bramę i fragmenty piwnic. Widoczne były ślady ognia.
Z zamkiem piskim wiąże  się legenda o przejściu podziemnym wiodącym do dawnego folwarku krzyżackiego w Łupkach. Przejście mialo prowadzić pod dnem Pisy.
Ulice Okopowa - Gizewiusza
Nazwa ul. Okopowej nawiązuje do czasów niemieckich (Schanzenstrasse) i wskazuje, że w tym miejscu biegły umocnienia otaczające miasto. Dalszy ciąg obwarowań możemy sobie wyobrazić po przecięciu ul. Dworcowej – Kościuszki i dalej idąc ul. Gizewiusza, która półkolem otacza kościół św. Jana Chrzciciela i dochodzi do miejsca, gdzie dawniej był zamek. Taki kształt umocnień jest widoczny na tzw. planie Gie-sego, przedstawiającym miasto w 1684r.
W 1985r. podczas budowy bloków mieszkalnych przy ul. Okopowej natrafiono na ślady galindzkiego cmentarzyska z II w. Uratowane popielnice z bogatym wyposażeniem grobowym znajdują się w Muzeum ziemi Piskiej.

Dom krolewski
Przy ul. Rybackiej 8 (róg ul. 1 Maja) znajduje się murowany budynek z XVIII w. z łamanym dachem, z którego wyrasta niewielka facjatka. Jest to jeden z najciekawszych zabytków architektonicznych starego Pisza. Według legendy w tym budynku nocował polski król (stąd nazwa) August II Mocny. Trudno to uznać za wiarygodny przekaz, gdyż budynek jest zbyt późny. Być może wcześniej w tym miejscu stała inna budowla, gdzie rzeczywiście zatrzymał się monarcha.
Obecnie gospodarzem budynku jest Społeczne Ognisko Muzyczne prowadzone przez Towarzystwo Mu-zyczne im. Emila Młynarskiego.
Kamienna baba

Kamienna baba
Być może najstarszy obiekt zabytkowy na terenie Pisza. Znajduje się na skwerku przy tzw. Baszcie, przy wjeździe na parking k. ratusza. Jest to tajemniczy obelisk wykuty w głazie narzutowym, o wysokości 140 cm, z wyraźnie wyodrębnioną twarzą. W 1872r. został znaleziony we wsi Wejsuny i w 1969r. przewie-ziony do Pisza. Prawdopodobnie jest to posąg kultowy z czasów pruskich. Według innej interpretacji obiekt został wykuty w XIX w. przez mieszkańca Wejsun na pamiątkę przemarszu wojsk napoleońskich.