BARCZEWO

Barczewo (dawniej Wartembork, niem. Wartenburg in Ostpreussen) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Barczewo. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. olsztyńskiego.Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 7427 mieszkańców.Ośrodek usługowy, drobny przemysł: drzewny, metalowy, chemiczny, włókienniczy, spożywczy. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 16 (Grudziądz – Augustów). 
 
Historia Miasto położone jest na Warmii nad rzeką Pisą Warmińską. Pierwotnie lokowane było w 1325 w miejscu, gdzie obecnie jest miejscowość Barczewko. Po zniszczeniu pierwszego grodu przez Litwinów miasto uzyskało prawa miejskie 4 lipca 1364 od biskupa warmińskiego Jana II Stryprocka, zasadźcą i sołtysem drugiej lokacji miasta był Henryk z Łajs.Miasto wybudowano na planie prostokąta z centralnym rynkiem. W części północno-wschodniej zlokalizowany został kościół farny pw. św. Anny, a w części południowo-wschodniej kościół franciszkański św. Andrzeja. Na północ od kościoła farnego zlokalizowany był zamek biskupi, w którym rezydował burgrabia zarządzający jednym z komornictw Księstwa Warmińskiego. Funkcję burgrabiego pełnił m.in. Bartosz Kromer – brat biskupa Marcina Kromera. Miasto posiadało dwie bramy miejskie: Olsztyńską i Jeziorańską oraz Furtę Zamkową. Parafia w ówczesnym Wartemborku przed reformacją należała do archiprezbiteratu w Jezioranach. Miasto w 1538 odwiedził Mikołaj Kopernik, który jako przedstawiciel kapituły towarzyszył biskupowi Janowi Dantyszkowi w czasie objazdu diecezji warmińskiej, gdy odbierał hołd od poddanych.Ze względu na niemieckie brzmienie, 15 września 1946 roku władze polskie zmieniły nazwę miasta na Nowowiejsk, a od 4 grudnia 1946 roku ostatecznie na Barczewo dla uczczenia pamięci księdza Walentego Barczewskiego. W roku 1991 ukazała się pierwsza, w powojennej historii miasta gazeta samorządowa "Nowiny Barczewskie". Pomysłodawcą i pierwszym redaktorem był Tadeusz Rynkiewicz. W barczewskim zakładzie karnym 12 listopada 1986 roku, zmarł zbrodniarz wojenny, były gauleiter i nadprezydent Prus Wschodnich Erich Koch. Więzienie to w latach 80. XX wieku było więzieniem politycznym, w którym przetrzymywano działaczy antykomunistycznych (m.in.: Władysława Frasyniuka, Adama Michnika i Leszka Moczulskiego).

Zabytki Zamek Biskupi pochodzący z ok. 1325-1329 r., znajdował się w północno-wschodniej części miasta. Jego budowę rozpoczął biskup Jan II Stryprock, a dokończył w 1380 r., biskup Henryk III Sorbom. Była to budowla dwukondygnacyjna broniona przez staw młyński i rzekę Pisę. Od południa broniła kwadratowa wieża, a po obu przeciwległych stronach istniał mur. Zamek wpasowano w system obronny miasta, który stanowił najmocniejsze jego ogniwo. Urzędował w nim burgrabia biskupi zarządzający komornictwem wartemborskim. W zamku mieściły się pokoje urzędowe i mieszkalne oraz refektarz i kaplica. Wielokrotnie niszczony przez pożary i odbudowywany. Po pożarze w maju 1798 r., zamek nie odbudowano. Rozebrano go w większości, a skrzydło mieszkalne w 1826 r., przebudowano na szkołę ewangelicką. Do dziś zachowane, jako pomieszczenia produkcyjne.Kościół farny św. Anny W północnej części miasta znajduje się późnogotycki parafialny Kościół św. Anny i św. Szczepana. Jego budowę ukończono w 1386 r. Dziś stanowi zabytek architektury sakralnej grupy I. Po raz pierwszy świątynia przebudowana została w 1414 r. Po pożarze w 1544 r., kościół uzyskał nowe sklepienie siatkowe i sieciowo-gwiaździste. W 1798 r., po kolejnym pożarze w trakcie odbudowy wieża otrzymała kwadratowy kształt, zwieńczana została blaszanym hełmem, na którym zamieszczono chorągiewką z datą 1800. W 1894 r., dokonując restauracji świątyni dobudowano od strony wschodniej prezbiterium. Wnętrze stanowi trójnawowa hala o pięknych sklepieniach sieciowych, kryształowych i gwiaździstych. Kościół posiada barokowy i neogotycki wystrój wnętrza. W kościele znajdują się organy z 1700 r., stalle, chór, ołtarz główny i boczne ołtarze oraz freski ścienne na północnej i południowej ścianie prezbiterium. Jednym z najcenniejszych zabytków kościoła jest gotycki krucyfiks z ok. 1500 r., Przy kościele znajduje się plebania wybudowana w 1821 r.Kościół pofranciszkański św. AndrzejaGmina Żydowska w Barczewie powstała 30 lipca 1861 r., na mocy ustawy z dnia 23 lipca 1847 r., Wcześniej, w roku 1850 rozpoczęto budowę domu modlitwy, którą ukończono w 1852. Dopiero w roku 1894 została wybudowana w stylu neoklasycznym na miejscu domu modlitwy synagoga – zwana bożnicą żydowską przy ul. T. Kościuszki. Usytuowana została według wszelkich zaleceń Talmudu. Budynek dwukondygnacyjny z sufitem i posadzką z płytek ceramicznych oraz chórem wspartym na dwóch słupach z drewnianą balustradą. W roku 1937 gmina żydowska sprzedała synagogę prywatnemu nabywcy. Pod koniec 1938 r., w budynku synagogi odbywały się zajęcia modelarsko-warsztatowe. W latach 1941-1943 przy pracach byli zatrudniani miejscowi więźniowie. W 1975 r., przekazano budynek Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, a następnie podarowano Stowarzyszeniu Społeczno-Kulturalnemu „Pojezierze”. W latach 1980-1996 mieściło się Centrum Tkactwa Warmii i Mazur. Obecnie znajduje się tu galeria sztuki prowadzona przez członków Stowarzyszenia „Pojezierze”.Synagoga w Barczewie z II poł. XIX w.; w latach 1980-1996 było tu Centrum Tkactwa kierowane przez Barbarę Hulanicką, autorkę gobelinów zdobiących Watykan i Biały Dom w Waszyngtonie.Barczewskie Muzeum im. Feliksa Nowowiejskiego kompozytora, urodzonego 7 lutego 1877 r., w Barczewie na Warmii. Funkcjonuje w budynku przy ul. Mickiewicza 13, na którego miejscu znajdował się rodzinny dom Nowowiejskich. Muzeum otwarto 15 lipca 1961 r., w pięćdziesiątą rocznicę prawykonania „Roty” na krakowskich błoniach.