DOBRE MIASTO

DOBRE  MIASTO

Dobre Miasto leży nad rzeką Łyną, w północnej części Pojezierza Olsztyńskiego, na rozwidleniu drogowych szlaków do Gdańska i Kaliningradu. Od Olsztyna dzielą je 24 km, a od przejścia granicznego w Bezledach 64 km. Zwiedzenia warte są okolice Dobrego Miasta, tak ze względów historycznych jak i przyrodniczych.
Zanim się do Dobrego Miasta dojedzie od strony Olsztyna, warto skręcić w boczną drogę wiodącą do Cerkiewnika. Wioska położona jest bardzo malowniczo, opodal niewielkiego, ale pięknego jeziora Limajno. Jezioro, o pagórkowatych, zalesionych brzegach i wyspie, jeszcze przed wojną zwane było perłą Warmii.
Za przejazdem kolejowym, na wzgórzu, znajduje się grodzisko staropruskie Kapelusz, z którego można podziwiać wspaniałe widoki na Limajno i okolice. Na północnym brzegu jeziora, w pobliżu wsi Swobodno, znajduje się ośrodek wypoczynkowy.
Ozdobą Dobrego Miasta, a zarazem jego znakiem, jest Bociania Baszta. Boćki uznały, że jest doskonałym miejscem do wychowywania piskląt. Baszta i jej ptasi lokatorzy są wdzięcznym tematem pamiątkowych zdjęć pstrykanych przez turystów


Historia

Historia z miastem obeszła się mało łaskawie. Założone na miejscu dawnej osady pruskiej, prawa miejskie otrzymało w 1329 roku. Wielokrotnie było niszczone przez wojny i pożary. W latach 1466-1772 znajdowało się w granicach Polski, zaś w okresie rozbiorów pod panowaniem pruskim. Podczas ostatniej wojny miasto zostało zniszczone w prawie 65 procentach.    
Doszczętnie zrujnowana została zabudowa rynku, którego niestety nie odtworzono. Ocalały nieliczne, ale bardzo cenne zabytki. Wartym zwiedzenia jest zespół kolegiacki, z drugim co do wielkości, po katedrze fromborskiej, kościołem na Warmii. Kościół Najświętszego Zabawiciela i Wszystkich Świętych zbudowany został w latach 1357-96. Wewnątrz znajdują się cenne zabytki sztuki sakralnej. Do kościoła przylegają trójskrzydłowe zabudowania pokolegiackie, budowane etapami. Po wojnie odbudowane i przystosowane do potrzeb seminarium diecezjalnego.    
Oddalone o 4 km Głotowo już w XIV wieku słynęło z odpustów i kolegiaty przeniesionej potem do Dobrego Miasta. Za czasów staropruskich, jak głosi legenda, miało tu istnieć miasto stanowiące stolicę ziemi zwanej Glotowią. Obecnie, obok pięknego barokowego kościoła, wzdłuż rzeki Kwieli ciągnie się interesująco wkomponowana w przyrodę Kalwaria Warmińska. W 14 kapliczkach-stacjach przedstawione są sceny Drogi Krzyżowej.
Dobre Miasto leży w sąsiedztwie Lasów Wichrowskich. Stary, w wielu fragmentach czysto bukowy las, jest nie tylko piękny, ale bogaty w faunę i florę. Wiele uroku dodaje rzeka Łyna przecinając las na przestrzeni 12 kilometrów, płynąc krętym korytem wśród wysokich brzegów.
O 5 km od Dobrego Miasta leży wieś Smolajny, dawna letnia rezydencja biskupów warmińskich. Po zniszczeniach wojny północnej (1700-1721) odbudował ją biskup Adam Grabowski. O park i ogród zadbał Biskup Ignacy Krasicki. Z tamtych lat zostały m.in. piękne aleje: klonowa i lipowa oraz staw. W pałacu mieści się Zespół Szkół Rolniczych, prowadzący działalność agroturystyczną. Goście mogą wybrać się po okolicach konno lub bryczką. Popływać kajakiem po rzece, wieczór spędzić przy ognisku, a przenocować w wieży.
Prawa miejskie Dobre Miasto otrzymało 26 grudnia 1329 r. od biskupa Henryka Wogenapa. Duże znaczenie dla rozwoju miasta miało przeniesienie tu w 1347 r. Kapituły Kolegiackiej. W ciągu kilkudziesięciu lat kanonicy wybudowali kościół, odpowiadający rangą kapitule, szkołę parafialną oraz szpital. Wraz z budową kolegiaty zaczęto wzmacniać obwarowania miejskie. Powstały mury obronne z kamienia i cegły.     
Wzmocniono również wieże i bramy, pogłębiono fosy. W XIX w. przez 30 lat Dobre Miasto było miastem powiatowym.

Przeżyło wówczas okres intensywnego rozwoju:
 1852 r. - powstała fabryka saletry
 1882 r. - powstała fabryka sukna.

Koniec II wojny światowej przyniósł najtragiczniejsze wydarzenia w dziejach miasta. Spaleniu uległo 65% zabudowy, prawie całkowicie zniszczono gazownię, elektrownię, wodociągi, młyny i piekarnie. Według powojennego spisu (1946) miasto liczyło 966 mieszkańców. Nowi mieszkańcy przybyli ze wschodu, zwłaszcza z Wileńszczyzny, Białorusi i Ukrainy.
1 sierpnia 1945 r. garnizon radziecki przekazał władzę burmistrzowi Dobrego Miasta. W grudniu 1947 r. ruszyła pierwsza produkcja młockarni w "Warmińskiej Fabryce Młockarni". W lipcu 1946 r. rozpoczęły działalność Zakłady Przemysłu Drzewnego. W 1955 r. zaczęto wyrabiać cukierki i lizaki w Spółdzielni Pracy "Jutrzenka"
Dalsze lata to okres dynamicznego rozwoju miasta.
 1834 r. powstał cmentarz przy ulicy Olsztyńskiej,
 1849 r. druga baszta popadła w ruinę po przejęciu jej przez piekarza,
 1852 r. wybuchł pożar w zachodniej części rynku,
 1855 r. zaczęto burzyć bramy miejskie,
 1859 r. oddano drogę do Lidzbarka Warmińskiego i wprowadzono naftowe oświetlenia uliczne - 12 sztuk na stalowych słupkach,
 1865 r. Dobre Miasto debatowało na temat projektu linii kolejowej z Torunia przez Dobre Miasto i Lidzbark Warmiński do Insterburga (Czerniachowsk), jednak Olsztyn uzyskał palmę pierwszeństwa i zaniechał budowę takiej linii,
 1867 r. uruchomiono telegraf,
 1875 r. została oddana drogo do Świątek,
 1877 r. powstała cegielnia miejska i szpital, a dwa lata później zbudowano nowy budynek szpitala z szesnastoma łóżkami,
 1879 r. powstał urząd sądowy z dwoma wydziałami,
 1882 r. podjęto decyzję o budowę linii kolejowej Olsztyn - Braniewo, udział Dobrego Miasta w budowie tej linii wyniósł 25 000 marek,
 w grudniu 1883 r. zatrzymała się pierwsza lokomotywa,
 w listopadzie 1884 r. została oddana do użytku linia kolejowa Olsztyn - Orneta,
 4 marca 1885 r. powstała straż pożarna,
 1886 r. ukończono drogę do Jezioran,
 1894 r. wybuchł konflikt między Dobrym Miastem, a Lidzbarkiem Warmińskim, Lidzbark Warmiński postanowił zabrać urząd powiatowy,
 od 1898 do 1901 r. powstała gazownia i projekt wodociągów oraz kanalizacji ,
 1890 r. powstała rzeźnia,
 1892 r. zbudowano Walkmuehle,
 1908 r. Augustinus Bludau został Biskupem Warmińskim,
 w mieście było sześć instytucji bankowych,
 znana jest historia z wizyty parostatku w Dobrym Mieście, który pojawił się na rzece Łynie, a jego wizyta skończyła się pożarem mostu Knopnickiego.