GOŁDAP

GOŁDAP

Atrakcje turystyczne
Niewątpliwie największym atutem ziemi gołdapskiej jest środowisko geograficzne i przyrodnicze. Zaś okolice Gołdapi należą do najczystszych w kraju.
Morenowe Szeskie Wzgórza, lasy, jeziora i czyste powietrze czynią to miejsce wyjątkowo atrakcyjnym przez cały rok dla turystów i miłośników sportów - Piękna Góra z trasami zjazdowymi, wyciągami narciarskimi, kilkusetmetrową kolejką krzesełkową oraz grodziskiem Jaćwingów; jezioro Gołdap czy, wijąca się niczym serpentyna, rzeka Gołdapa. Także duże wrażenie na przybyszach wywiera uroda centrum miasta.
Ogromną atrakcją tych terenów są mosty kolejowe w Stańczykach, których wysokość wynosi około 36 metrów. Coraz większym zainteresowaniem turystów cieszy się, wybudowany na początku dziewiętnastego wieku, grobowiec pruskiej rodziny Farenheidów w Rapie koło Bań Mazurskich - budowla ma kształt piramidy.
Warto polecić Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej ze ścieżkami edukacyjnymi; unikalne gospodarstwo rolne z hodowlą danieli oraz gospodarstwo agroturystyczne “Trzy świerki”.
W podmiejskim Lesie Kumiecie udostępniono zwiedzającym kompleks poniemieckich bunkrów, pozostałości po kwaterze Luftwaffe z okresu drugiej wojny światowej. Pobliskie jeziora przyciągają wędkarzy i żeglarzy.
Miłośnicy wędrówek pieszych, rowerowych i kajakowych mogą korzystać z oznaczonych tras, choćby kajakowej - Gołdapą do Węgorapy. Rowerzyści coraz częściej korzystają z nieczynnych nasypów kolejowych.
Uzdrowisko Gołdap
Gołdap jest uzdrowiskiem klimatyczno-borowinowym o profilu leczniczym obejmującym schorzenia narządów ruchu i reumatyczne, reumatologiczne i stany pourazowe oraz niektóre choroby układu oddechowego i nerwowego, a także choroby kobiece.
Historia "Uzdrowiska Gołdap" sięga już lat sześćdziesiątych, kiedy to w gminie Gołdap wykonano pierwsze badania wody i powietrza. Stwierdzono wtedy, że w tym rejonie jest najczystsze powietrze w Polsce. W 1982 roku Minister Zdrowia uwzględnił Gołdap na liście przyszłych miejscowości uzdrowiskowych. Na początku lat dziewięćdziesiątych samorząd rozpoczął intensywne starania o nadanie Gołdapi statusu gminy uzdrowiskowej.
W sierpniu 2000 roku Minister Zdrowia podpisał rozporządzenie przyznające Gołdapi status uzdrowiska. Oficjalnie Gołdap została uzdrowiskiem w październiku tego samego roku, po ukazaniu się rozporządzenia w Dzienniku Ustaw.
Gołdapskie uzdrowisko bazuje głównie na leczeniu błotami borowinowymi, których ogromne złoża znajdują się w okolicy pobliskiej wsi Niedrzwica. Dużą rolę odgrywa element klimatyczny. Niebagatelne znaczenie ma wysoka jakość tutejszych wód gruntowych, które na większych głębokościach mają cechy wód mineralnych.
Usługi sanatoryjne prowadzi Sanatorium Uzdrowiskowe “Wital” (19-500 Goldap, ul. Wczasowa 7, tel. (087) 615 16 17; tel./fax (087) 615 19 62).
Warto podkreślić, iż Gołdap jest, jedyną w województwie warmińsko-mazurskim, gminą uzdrowiskową.


Historia

W 1565 roku książę Albrecht postanowił w pobliżu granicy z Litwą założyć miasto, celem wzmocnienia tej części Prus Wschodnich. Na nową osadę wybrano miejsce w ówczesnym starostwie wystruckim, gdzie na rzece Gołdapie graniczyły ze sobą dwa okręgi: sambijski i natangijski - oraz dwie diecezje: sambijska i pomezańska.
Polecenie założenia miasta otrzymał Bronisz Rostek, który za swą pracę zasadźcy miał przejąć urząd sołtysa.
Przywilej miejski wystawiono w 1570 roku w Królewcu, co było równoznaczne z nadaniem praw miejskich. Miasto otrzymało herb, przedstawiający skośnie umieszczoną tarczę Hohenzollernów i górną część czerwonego orła z inicjałem “S” na piersi (od Sigismundus, imienia króla Zygmunta Augusta, który był wtedy zwierzchnikiem lennym księcia Albrechta Fryderyka).
Pierwszy nawiedził miasto w 1623 roku, kiedy to zniszczeniu uległy wszystkie budynki, poza ratuszem. Następnym kataklizmem, który doprowadził do niemal całkowitego wyludnienia miasta, była epidemia dżumy, która wybuchła w 1625 roku.
Szczególnie mocno dawały się we znaki wojny, choćby wojna Rzeczpospolitej ze Szwecją. Najazdy tatarskie w latach 1656-1657 doprowadziły do zniszczenia miasta.
Na początku osiemnastego wieku ponownie dają się we znaki przemarsze wojsk, co wyraźnie zakłóca rozwój gospodarczy i przestrzenny.
Pod koniec osiemnastego wieku, licząca już trzy tysiące mieszkańców, Gołdap zmienia swoje oblicze z rolniczego na rolniczo-rzemieślnicze.
Pruska reforma administracji z 1818 roku tworzy powiaty, w tym i gołdapski, który był najdalej wysunięty na wschód i wchodził w skład nowo utworzonej regencji gąbińskiej.
Już pod koniec XIX wieku budzi zainteresowanie atrakcyjność geograficzna i przyrodnicza okolic Gołdapi. Puszcza Romincka stała się rewirem łowieckim cesarza Wilhelma II.
Duże zniszczenia w Gołdapi i okolicy następują w wyniku pierwszej wojny światowej. W okresie międzywojennym Gołdap i powiat rozwijają się pod względem gospodarczym. Rozbudowano linię kolejową, a w latach dwudziestych miasto zostało zelektryfikowane i skanalizowane.
Tuż przed drugą wojną światową powoli zwiększano liczebnie gołdapski garnizon wojskowy, gdyż Gołdap, podobnie jak inne miasta Prus Wschodnich, stała się dobrą bazą wypadową przeciwko Polsce. Stąd 22 czerwca 1941 roku część niemieckich wojsk uderzyła na ZSRR. Mimo to, ówcześni mieszkańcy miasta żyli z dala od działań wojennych. Dopiero pod koniec 1944 roku dotarł do Gołdapi front wschodni. Miasto przechodziło z rąk do rąk. Ostatecznie 22 stycznia 1945 roku Armia Czerwona zdobyła Gołdap i władzę na terenie całego powiatu przejął sowiecki komendant wojenny. Na początku kwietnia przybyła ekipa z Białegostoku i rozpoczęła administrowanie miastem oraz powiatem. Przybywają pierwsi osadnicy, pochodzący głównie z północnej Suwalszczyzny. Wśród osadników byli repatrianci ze Wschodu. Banie Mazurskie i okolice - w wyniku “Akcji Wisła” - zasiedlone zostały przez Ukraińców.
Miasto podjęło trud odbudowy. Powstały spółdzielnie, zakłady pracy, placówki kultury oraz szkoły. Największe znaczenie dla rozwoju gospodarczego miało rolnictwo, które zostało niemal całkowicie znacjonalizowane i do końca lat osiemdziesiątych zdominowane przez państwowe gospodarstwa rolne. W latach sześćdziesiątych dostrzeżono uzdrowiskowe atuty ziemi gołdapskiej. Badania powietrza i wód gruntowych dały rewelacyjne wyniki. Na początku lat osiemdziesiątych minister zdrowia wpisał Gołdap na listę potencjalnych miejscowości uzdrowiskowych.
Po przełomie roku 1989 samorząd Gołdapi opracował nową strategię rozwoju regionu. Priorytet nadano między innymi turystyce. W roku 1995, po usilnych staraniach, powstaje przejście graniczne Gołdap-Gusiew. Rozpoczyna działalność podstrefa Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Starania o przyznanie statusu uzdrowiska zostały zakończone sukcesem w październiku 2000 roku. Duże znaczenie dla turystycznego rozwoju gminy miało powstanie Centrum Sportowo-Rekreacyjnego “Piękna Góra” i związanych z nim inwestycji.
Obecnie Gołdap liczy około czternastu tysięcy mieszkańców, gmina - około dwudziestu dwóch tysięcy. Nie ma tu wielkiego przemysłu. Dominuje mała i średnia przedsiębiorczość (m.in. dwie fabryki kopert, zakłady odzieżowe, metalowe, tartak, zakład produkujący mrożonki oraz firmy produkujące elementy wyposażenia budynków). Godna uwagi jest działalność organizacji pozarządowych, zaś wiele organizowanych w Gołdapi imprez kulturalnych oraz turystycznych szeroko znanych jest także poza regionem.


Kultura

Gołdap jest prężnym ośrodkiem kulturalnym. Każdego roku organizuje się tu kilka imprez ogólnopolskich. Dużym rozgłosem cieszy się organizowany przez Dom Kultury "Zajazd Bardów” - muzyczne spotkania wykonawców i słuchaczy piosenek autorskich. Występują wykonawcy mający za sobą bogaty dorobek artystyczny, ale także Ci którzy stawiają dopiero niedawno debiutowali na scenie. Pomiędzy świętami Bożego Narodzenia a Sylwestrem odbywa się w Gołdapi jedyny w swoim rodzaju koncert. Świąteczno – Noworoczny Koncert Charytatywny jest ewenementem w skali ogólnopolskiej i należy do imprez najpopularniejszych w gminie Gołdap. Nastrój liryczno-humorystyczny stwarzają występujące gołdapskie VIP-y: przedstawiciele samorządu, księża, nauczyciele, policjanci, urzędnicy, dziennikarze, zespoły taneczne i muzyczne. Na czas koncertu przeistaczają się w piosenkarzy, komików, komentatorów życia lokalnego. Oprócz tego w Domu Kultury działają sekcje: plastyczna, tańca towarzyskiego, muzyczna, fotograficzna. W gołdapskie środowisko wrósł, prowadzony przez emerytów i rencistów, ludowy zespół "Zorza".
Osobną kartą gołdapskiego życia kulturalnego jest prężne, i znaczące dla regionu, środowisko literackie. Stąd pochodzi Marzanna Kielar, laureatka Nagrody Fundacji im. Kościelskich. Tu tworzą literaci, którzy wydali książki zauważone przez krytykę ogólnopolską. Są to: Piotr Jankowski, Jan Jastrzębski i Mirosław Słapik. W Gołdapi funkcjonuje Szkoła Muzyczna I Stopnia, która również prowadzi prężną działalność kulturalną. W kulturalny krajobraz miasta wtopiła się tutejsza orkiestra dęta.
Oprócz placówek ściśle związanych z działalnością kulturalną istnieje w Gołdapi wiele środowisk uczestniczących w życiu kulturalnym. Na pewno dużą rolę promocyjną spełnia coroczny Międzynarodowy Konkurs Krzyku, organizowany przez Gołdapską Radę Sportu. Wydarzeniem, zauważonym przez media ogólnopolskie, było zainaugurowanie działalności Światowego Centrum Kartaczy. Z tym wiążą się konkursy na najsmaczniejsze kartacze.
Istotną rolę w animowaniu gołdapskiej kultury pełnią niektóre stowarzyszenia, m.in.: Stowarzyszenie „Partnerstwo Sztuk” oraz Towarzystwo Aktywności Społecznej "Mazury Garbate". Widoczna w regionie jest działalność Fundacji Rozwoju Regionu Gołdap. Dużą rolę kulturotwórczą pełni lokalny miesięcznik "Z bliska", który jest m.in. organizatorem plebiscytów na "Gołdapianina Roku". Dwutygodnik wydaje serię książek literackich, zauważonych przez krytykę ogólnopolską.