PASŁĘK
PASŁĘK
Pasłęk, historyczna nazwa Holland, leży na Powiślu nad rzeka Wąską. Prawa miejskie uzyskał w 1297 roku. W latach 1818-1975 był siedzibą powiatu. W 1997 roku Pasłęk obchodził 700-lecie nadania praw miejskich. Z tej okazji zorganizowano uroczystości jubileuszowe z myślą o turystach i mieszkańcach Miasta i Gminy Pasłęk. Pasłęk - czysty ekologicznie, ładnie położony, posiadający dobrą komunikację - jest bardzo interesujący pod względem turystycznym.
Miasto posiada współcześnie odbudowany zamek z początku XIV wieku, bardzo dobrze zachowane średniowieczne mury obronne z dwiema bramami, ratusz z XIV wieku, dwa kościoły z XIV i XVI wieku oraz inne ciekawe zabytki. Także w okolicy znajdują się liczne zabytki i atrakcje turystyczne, w tym m.in.: unikatowy w skali światowej Kanał Ostródzko-Elbląski z systemem pięciu pochylni, przy pomocy których statki pokonują różnicę poziomów bliska 100 metrów na wózkach poruszających się po szynach. Pasłęk liczy obecnie 12671 mieszkańców i jest siedzibą gminy - Miasta i Gminy Pasłęk, która obejmuje łącznie obszar o powierzchni 26439 hektarów zamieszkały przez 20137 stałych mieszkańców. Jest to największa gmina typu miejsko-wiejskiego w województwie warmińsko-mazurskim, zarówno pod względem obszaru jak i liczby ludności. Pasłęk jest też atrakcyjnym miejscem do prowadzenia działalności gospodarczej. Inwestowaniu w Pasłęku sprzyja zawsze przychylna i otwarta na propozycje współpracy postawa władz samorządowych, które pragną, aby Pasłęk stał się miejscem pomnażania kapitału sprzyjającego harmonijnemu rozwojowi miasta. Chcemy, by inwestujący w Pasłęku uznali to miasto za swoje i znaleźli tu „swoje miejsce na ziemi - swoją małą ojczyznę".
Miasto i gmina zajmuje powierzchnię 264 km2. Położona jest głównie na Równinie Warmińskiej i Pojezierzu Iławskim. Znaczącym walorem krajoznawczym gminy jest Kanał Elbląsko-Ostródzki będący unikatowym w skali światowej zabytkiem techniki. Ważnym elementem przyrodniczym gminy jest dolina rzeki Wąskiej o dużych walorach przyrodniczych. Dolina ta stanowi obszar krajobrazu chronionego. Na terenie gminy zarejestrowanych jest 30 pomników przyrody, występuje też szereg obiektów o charakterze zabytkowym.
Należą do nich między innymi:
• zespoły pałacowo - parkowe w Anglitach, Dawidach, Drulitach, Kwitajnach i Rzecznej
• kościół parafialny wraz z cmentarzem w Kwitajnach i Mariance
• kościół parafialny z XVIII w. w Zielonce Pasłęckiej
• młyn w Kwitajnach
• kuźnia podcieniowa w Mariance
• wiatrak typu holenderskiego w Zielonce Pasłęckiej
• zamek w Pasłęku z XIV wieku
• ratusz gotycko-renesansowy z XIV w. w Pasłęku
• dawny cmentarz żydowski z XIX w. w Pasłęku
• mury obronne z XIII w. z dwiema bramami w Pasłęku
• kościół św. Jerzego pochodzący z XVI w. w Pasłęku
• kościół św. Bartłomieja z XIV wieku w Pasłęku
• cerkiew prawosławna z XVII w. w Pasłęku
• zabytkowe kamienice mieszczańskie z XVIII i XIX wieku w Pasłęku
Miasto i gmina liczy 20 137 (31.XII.2003 r.) mieszkańców, w tym miasto 12 671. W skład gminy wchodzą 34 sołectwa. Użytki rolne zajmują 74 % ogółu powierzchni. Na terenie miasta i gminy Pasłęk działa 1107 podmiotów gospodarczych, w tym:
• sektor publiczny - 87
• sektor prywatny - 1020, z tego 848 zakładów osób fizycznych
Funkcjonuje również:
• 6 szkół podstawowych (Pasłęk, Zielonka Pasłęcka, Drulity, Rogajny, Rzeczna)
• 2 gimnazja (Pasłęk)
• 2 Zespoły Szkół (Pasłęk)
• Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna (Pasłęk)
• 2 przedszkola (Pasłęk)
• 3 biblioteki publiczne (Biblioteka Publiczna w Pasłęku oraz jej Filie w Rogajnach i Zielonce Pasłęckiej)
• Biblioteka Pedagogiczna (Pasłęk)
• Pasłęcki Ośrodek Kultury (Pasłęk)
• kino (w POK Pasłęk)
• 9 klubów sportowych (Pasłęk, Rogajny, Rzeczna)
• Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (Pasłęk)
• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej (Pasłęk)
• 3 przychodnie zdrowia (Pasłęk)
• 4 apteki (Pasłęk)
Miasto i gmina w zakresie bazy hotelowo - gastronomicznej oferuje odwiedzającym między innymi: hotel w Pasłęku, zajazd w Rzecznej, dom gościnny w Dawidach, gospodarstwa agroturystyczne w Borzynowie i Rogajnach oraz obiekty gastronomiczne w Pasłęku i Rzecznej.
Infrastruktura techniczna:
• długość dróg publicznych wynosi 155 km przy gęstości 0,59 km/km2
• na terenie miasta i gminy dobrze jest rozwinięta sieć komunikacyjna. Przez gminę Pasłęk przebiega linia kolejowa w kierunku Elbląga i Olsztyna. Połączenie z poszczególnymi miejscowościami zapewnia PKS
• na terenie miasta z wodociągu korzysta 97,5% ludności, z kanalizacji 85,7%
• na terenie całego miasta i gminy zwodociągowanie wynosi 59%
• ilość abonentów telefonii przewodowej - 17,6 na 100 mieszkańców
Historia miasta
________________________________________
Miasto założono w miejscu staropruskiej osady Paslok. Pierwszymi osadnikami byli Holendrzy sprowadzeni przez mistrza krzyżackiego Meinhardta z Querfurtu. Stąd w herbie miasta znalazł się rycerz z tarczą opatrzoną barwami tego krzyżackiego mistrza.
Prawa miejskie uzyskało miasto w 1297 roku. Nadano mu wówczas miano Holland. Pasłęk do dzisiaj zachował regularny układ gotycki i znaczne fragmenty murów obronnych z dwiema bramami (XIVw). Najlepiej zachowała się Brama Kamienna z 1330 roku, przez którą prowadził główny wjazd do miasta. Na głównej ulicy (układ holenderski rynku) zachował się gotycki ratusz z końca XIV w. Opodal znajduje się gotycki kościół parafialny, halowy z XIV wieku. We wnętrzu barokowy ołtarz główny z 1687 r. Za kościołem znajduje się zamek krzyżacki, a później elektorski. Około roku 1320 stanęło dzisiejsze północne skrzydło. Budowlę wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 40x51 m. Znajdowały się pod nią potężne piwnice i lochy sięgające kilka kilometrów poza mury miasta. W latach czterdziestych XVI w. poważnie rozbudowano zamek dodając skrzydła wschodnie i zachodnie, a do najstarszej jego części dobudowano na narożach dwie okrągłe wieże. Za czasów pruskich zamek przebudowano na wozownię i szpital, a skrzydło północne na szkołę. W 1699 roku przekształcono budynek na więzienie. W 1972 roku odbudowano zamek ze zniszczeń wojennych i oddano go na siedzibę władz administracyjnych, biblioteki Publicznej i Pasłęckiego Ośrodka Kultury.
Ważniejsze daty
VI-IX Wiek - Na ziemi pasłęckiej osiedla się pruskie plemię Pogezanów.
1231 - Po raz pierwszy w dokumentach pojawia się nazwa ziemia pasłęcka - terra Passalucensis.
1237-1238 - Krzyżacy pod wodza Hermana Bulka dokonują podboju Pogezanii.
1260-1273 - Wybuch powstania pruskiego powoduje przejściowy utratę przez Krzyżaków włości Passaluc.
1267 - Po raz pierwszy pojawia się nazwa osady Pasiek w niemieckiej formie Paziuch.
29.09.1297 - Wielki mistrz krzyżacki Meinhard von Querfurt wydaje akt lokacyjny miasta nazwanego wówczas - od kraju pochodzenia osadników - Holland.
1319 - Pojawia się nazwa Castrum Hollandense dla określenia zamku pasłęckiego.
1320 - Przebudowa zamku drewnianego na murowany. Rozpoczęcie budowy kościoła św. Bartłomieja.
1396- Dokumenty wspominają proboszcza Teodoryka Dietricha, który jest rektorem szkoły w Pasłęku.
1410 - Po bitwie grunwaldzkiej wojska Jagiełły na kilka miesięcy zajmują Pasłęk.
1454 - Miasto przystępuje do Związku Pruskiego.
1455 - Przekazanie Pasłęka i okolicznych ziem zaciężnym Czechom, będącym w służbie Polaków.
1466 - Na mocy pokoju toruńskiego Pasłęk zostaje przy Krzyżakach i staje się siedzibą komturów (do 1525 roku).
1520 - W czasie wojny polsko-krzyżackiej Polacy zdobywają miasto i burzą zamek.
1525 - Polacy tracą Pasłęk po sekularyzacji Państwa Zakonu Krzyżackiego.
XVI-XVII wiek: Miasto niszczą liczne pożary i nawiedzają epidemie. Mimo to następuje rozwój miasta i przedmieścia.
1526 - Utworzenie w Pasłęku parafii ewangelickiej.
1534 - Założenie w mieście szkoły łacińskiej.
1578 - Zakończenie odbudowy zamku.
1594-1627 - W Pasłęku głoszone są kazania w języku polskim.
1627 - Wojska szwedzkie wkraczają do miasta, a król Gustaw Adolf rezyduje na zamku.
1635 - W kościele św.. Bartłomieja toczą się polsko-szwedzkie rokowania zakończone podpisaniem rozejmu w Sztumskiej Wsi.
1656 - W Pasłęku spotykają się król szwedzki Karol Gustaw i elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm zawierając układ przeciwko Polsce.
1688 - Rusza poczta konna z Królewca do Malborka przez Pasłęk.
1720-1818 - W Pasłęku stacjonują wojska pruskie.
1752 - Włączenie Pasłęka do powiatu moraskiego.
1758 - Podczas wojny siedmioletniej Pasłęk zajmuje} na krótko wojska rosyjskie.
1807-1812 - Pobyt w Pasłęku wojsk francuskich.
1818 - Pasłęk otrzymuje rangę miasta powiatowego.
1829 - Powstanie drogi Pasłęk - Zielony Grond przedłużonej w 1832 roku do Elbląga zapoczątkowuje budowę bitych połączeń drogowych (m.in. w 1857 do Miłakowa, w 1884-1885 do Młyn nr).
1834 - Założenie drukarni.
1860 - Otwarcie współczesnego, jak na owe czasy, szpitala.
1863 - Uruchomienie linii telegraficznej Bogaczewo-Nidzica.
1869 - Budowa sieci wodociągowej.
1882 - Otwarcie linii kolejowej Morag-Pasłęk-Bogaczewo.
1883 - Zawiązuje się ochotnicza straż pożarna.
XIX Wiek - W Pasłęku powstaje lokalny przemysł m.in.: 1827 - nowoczesny wiatrak, 1840 - młyn kieratowy, 1848 - ślusarnia, a także garbarnia, tartak i inne.
1897 - Miasto obchodzi jubileusz 600-lecia swojego istnienia.
1898 - Zaczynają działać telefony miejskie.
1909 - Wzniesienie wieży ciśnień.
1925 - Zasadzenie lasu przy nowopowstałym kąpielisku miejskim Jeziorko.
1930 - Wzniesienie nowego gmachu poczty.
23.01.1945 - Armia Czerwona bez walki zajmuje miasto (liczne podpalenia i grabieże).
1.06.1945 - Przekazanie Pasłęka administracji polskiej.
1975 - Pasłęk przestaje być miastem powiatowym w województwie olsztyńskim i zostaje włączony do województwa elbląskiego.
27.05.1990 - Pierwsze po wojnie wolne wybory do Rady Miasta i Gminy Pasiek.
1997 - Obchody jubileuszowe 700-lecia miasta.
